Η Αρχαία Θήβα ήταν μία από τις ισχυρότερες αρχαίες ελληνικές πόλεις που κυριάρχησε στον ελλαδικό χώρο για μία μεγάλη περίοδο του 4ου αιώνα π.Χ. Ήταν η ισχυρότερη από τις Βοιωτικές πόλεις και κατείχε ηγεμονική θέση στο Κοινό των Βοιωτών. Γέννησε τον σπουδαίο στρατηγό και πολιτικό Επαμεινώνδα, που άλλαξε τον πολιτικό χάρτη της Ελλάδος, έπληξε καίρια τη στρατιωτική δύναμη της Σπάρτης και ανύψωσε τη Θήβα σε ηγέτιδα δύναμη του ελληνικού χώρου.

Ο Επαμεινώνδας νίκησε τους, μέχρι τότε θεωρούμενους αήττητους, Σπαρτιάτες, στη μάχη των Λεύκτρων (371 π.χ.)
Εκεί ο Θηβαίος Στρατηγός εφήρμοσε για πρώτη φορά στην ιστορία των μέχρι τότε πολέμων μια νέα στρατιωτική τακτική η οποία και τον ανέδειξε σε έναν από τους ευφυέστερους στρατηγούς όλων των εποχών.
Αντί της τακτικής της ενιαίας γραμμής μετώπου που ακολουθείτο μέχρι τότε, χώρισε τη φάλαγγά του σε δύο τμήματα εκ των οποίων το ένα διενεργούσε επίθεση και το άλλο άμυνα. Η παράταξη αυτή κλήθηκε από τον εφευρέτη της “Λοξή Φάλαγγα”

Στη σύγχρονη Θήβα, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει ένα χάλκινο μεγαλοπρεπές άγαλμα του Στρατηγού Επαμεινώνδα, έργο του πολυβραβευμένου γλύπτη Γεώργιου Καλακαλλά, το οποίο βρίσκεται στην αρχή του ομώνυμου πεζόδρομου (πεζόδρομος Επαμεινώνδα)

Ο Ρωμαίος ρήτορας Μάρκος Τύλλιος Κικέρων χαρακτήρισε τον Επαμεινώνδα ως «πρώτο άνδρα της Ελλάδας». Οι σύγχρονοι Θηβαίοι προς τιμήν του Επαμεινώνδα έστησαν μεγαλοπρεπές άγαλμα στην αρχή του ομώνυμου πεζόδρομου, ενώ διοργανώνουν κάθε χρόνο τον Λαϊκό Ημιμαραθώνιο «Δρόμο του Επαμεινώνδα».