Ο Ιερός Λόχος των Θηβών ήταν μια από τις σπουδαιότερες πολεμικές μονάδες που έδρασαν στην Αρχαία Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 379 π.Χ. από τον Γοργίδα και απαρτιζόταν από 150 ζεύγη Θηβαίων οπλιτών-συμπολεμιστών. Στη συνέχεια  αναδιοργανώθηκε και απέκτησε μέγιστη φήμη υπό τον Πελοπίδα (Θηβαίο Στρατηγό).

Πριν τον Πελοπίδα, ο Ιερός Λόχος χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά στην πρώτη γραμμή της θηβαϊκής φάλαγγας, με αποτέλεσμα τη διασπορά των ανδρών του, ενώ ο Πελοπίδας ήταν ο πρώτος που τον χρησιμοποίησε ως αδιάσπαστη δύναμη.
Η πρώτη μάχη όπου ο Ιερός Λόχος του Πελοπίδα είχε σημαντική συμβολή ήταν αυτή στην Τεγύρα, όπου ανέκοψε μεγαλύτερη σπαρτιατική δύναμη.

Για τη μάχη των Λεύκτρων, επικρατεί η άποψη πως ο ρόλος του Ιερού Λόχου ήταν καθοριστικός στη διατάραξη της κυκλωτικής κίνησης που επιχείρησαν οι Σπαρτιάτες.
Για 35 χρόνια έμεινε αήττητος, μέχρι τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. όπου καταστράφηκε ολοσχερώς από το Μακεδονικό Ιππικό του Φιλίππου.

Οι άνδρες του Ιερού λόχου έπεσαν ηρωικά ως τον τελευταίο. Οι Θηβαίοι έθαψαν τους Ιερολοχίτες σε ομαδικό τάφο στο σημείο που σκοτώθηκαν. Μέρος των οστών  τους  που βρέθηκαν μετά από ανασκαφές βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας.

Οι Θηβαίοι πάνω στον τάφο έστησαν μεγαλόπρεπο μαρμάρινο λιοντάρι σε ψηλό βάθρο, που σήμερα έχει αναστηλωθεί και μπορεί να το θαυμάσει ο επισκέπτης στο περίφημο πεδίο της μάχης της Χαιρώνειας στην Βοιωτία.